Książka niniejsza nie jest podręcznikiem, jest książką do czytania. Ma ona powiedzieć tym, którzy chcą to wiedzieć, co to jest nasz naród, skąd się on wziął i jak się rozwinął, co w przeszłości osiągnął i jakie przeszkody w życiu swoim pokonał. Jest to trochę tak, jak opowiedzenie młodemu synowi czy córce o przeszłości ich rodziny, o dawno zmarłych dziadkach i pradziadkach. Przecież normalnie, każdy chce wiedzieć, kim byli jego przodkowie i chętnie opowiadań o przeszłości swej rodziny słucha. A naród — to jest tak jak rodzina: to jest zbiorowość, która złączona jest poczuciem jedności i solidarności, mająca wspólną przeszłość, przejęta wzajemną czułością i przywiązaniem. Ale naród, to jest coś o wiele od rodziny większego i mocniejszego. Każdy normalny człowiek kocha swego ojca i matkę, swoją żonę i swoje dzieci. Życzy im wszystkiego dobrego, boleje nad ich nieszczęściami i przykrościami, cieszy się ich radościami, jest dumny z tego, co stanowi ich zasługi, osiągnięcia i cnoty, wstydzi się za nich, jeśli w czymś nie dopisali lub zawinili. Każdy normalny człowiek, w jeszcze większym stopniu, kocha swój naród i czuje się z nim związany. I ma świadomość, że jego naród — to jesteśmy „my”. A inne narody, to są ludzie może zacni i godni szacunku, ale jednak obcy. „Nie my”. I cieszy się sprawami swojego narodu lub martwi się nimi i pragnie przyczynić się do dobra tego narodu, służyć mu, pracować dla niego i być z niego dumnym, i być mu wiernym.
Każdy członek narodu powinien, i w istocie chce, znać przeszłość swojego narodu. To znaczy wiedzieć, jakie były losy tego narodu — dobre i złe, radosne i smutne — w czasach minionych, pokolenie za pokoleniem, stulecie za stuleciem. Wiedzieć, co przeżywali jego dziadowie i pradziadowie, i pra–pra, wiele razy powtarzając to słówko pra–, praojcowie w dawnych wiekach.
Jędrzej Giertych (z Przedmowy)
Spis rzeczy tomu drugiego
Czasy saskie Magnaci
Rola Prus
Protektorat rosyjski
Żydzi
Życie polskiego narodu pod saską okupacją
August II Mocny
Leszczyński
August III
Wojna siedmioletnia
Czasy stanisławowskie Stanisław August Poniatowski
Fryderyk Wielki
Masoneria
Przeciw masonerii
Początki panowania Stanisława Augusta
Konfederacja barska
Pierwszy rozbiór
Po pierwszym rozbiorze
Sejm czteroletni
Rewolucja francuska i niepodległość Stanów Zjednoczonych
Konstytucja 3 maja
Targowica. Wojna 1792 roku. Drugi rozbiór
Powstanie Kościuszki i trzeci rozbiór
POLSKA POD ZABORAMI
Czasy napoleońskie Legiony
Napoleon Bonaparte
Księstwo Warszawskie
Napoleon a Hiszpania
Wojna 1809 roku
Pochód Napoleona na Moskwę
Upadek Napoleona
Skutki zawieruchy napoleońskiej
Masoneria a Napoleon
Błędy Napoleona
Skutki poczynań Napoleona w Polsce
Niedostateczność akcji polskiej przy Napoleonie
Kongres wiedeński
Powstanie listopadowe Noc listopadowa
Wojna 1831 roku
Emigracja paryska
Czasy międzypowstaniowe
Powstanie styczniowe Rewolucja moralna
Rządy Wielopolskiego
Branka i powstanie
Konwencja Alvenslebena i jej skutki
Czasy popowstaniowe Polskie życie polityczne w epoce popowstaniowej
Wojna rosyjsko–japońska i rewolucja 1905 roku